ضربه قوچ که به آن چکش آبی نیز گفته می شود پدیده ای آسیب رسان است که احتمال رخ دادن آن در تمامی سیستم های لوله کشی مجهز به شیر کنترل جریان وجود دارد. این پدیده که از بالا رفتن یکباره و ناگهانی فشار سیالات در لوله ها به وجود می آید، در وهله نخست می تواند موجب ایجاد صدا، ضربه و لرزش زیاد در سیستم لوله کشی شود. این در حالی است
که ضربات و لرزش های ناشی از چکش آبی به مرور زمان می تواند سیستم لوله کشی را مختل سازد و به آن آسیب های جدی وارد نماید. به همین دلیل بررسی دقیق شوک های هیدرولیکی ناشی از این ضربه از جمله موارد مهمی است که انجام آن در خطوط انتقال سیالات می تواند از آسیب ها و خسارت های این پدیده جلوگیری نماید.
انواع مختلف ضربه قوچ
برای درک بهتر این پدیده می توان آن را به دو نوع ضربه ناشی از موانع سخت و ضربه ناشی از موانع نرم تقسیم بندی نمود.
– ضربه حاصل از موانع سخت
ضربه ناشی از موانع سخت زمانی ایجاد می گردد که به عنوان مثال یک شیر به صورت ناگهانی و به یکباره در سیستم لوله کشی بسته می شود. در این حالت فشار سیستم در زمانی بسیار کوتاه به یکباره دچار تغییر می شود و این امر موجب می گردد تا فشار بسیار بالایی به سیستم لوله کشی وارد آید.
– ضربه حاصل از موانع نرم
ضربه ناشی از موانع نرم هنگامی به وجود می آید که برای مثال پمپی به شکل ناگهانی در سیستم لوله کشی از کار می افتد. این نوع ضربه قوچ برخلاف ضربه ناشی از موانع سخت، فشار آنچنان شدیدی به سیستم لوله کشی وارد نمی کند. دلیل این مسئله آن است که پس از خاموش شدن ناگهانی پمپ در سیستم، پره های آن تا چند لحظه همچنان به حرکت خود ادامه می دهند و همین مسئله موجب می شود تا ضربه چندان شدیدی به سیستم لوله کشی وارد نگردد.